Kuchnia Wloska

Swieto trzech kroli we wloszech, epifania, befana

 

befana czyli wiedzma

"La Befana vien di notte con le scarpe tutte rotte, con le toppe alla sottana: viva, viva la Befana" - bohaterka tego wierszyka, ktory recytuja w tym okresie wszystkie wloskie maluchy trwoznie rozgladajac sie wokol, jest wiedzmowata staruszka w lachmanach, podartych i dziurawych butach ktora podrozuje na miotle. Jest to przerazajaca postac ale maluchy recytujac wierszyk na koniec wykrzykuja: "niech zyje Befana". Dlaczego? 

Objawienie panskie - epifania


Święto Objawienia Pańskiego (Epifanii), potocznie zwane świętem Trzech Króli, które (w Polsce znów od 2011 roku) kończy czas długiej, bożonarodzeniowej i noworocznej przerwy, podczas ktorej Wlosi spedzaja czas w domach z rodzina i przyjaciolmi, grajac w karty i w gre "tombola" (gra podobna do bingo) i  zjadajac swiateczne przysmaki takie jak: panettone, pandoro, torroni, ricciarelli i inne smakolyki. 

“L’Epifania tutte le feste porta via” – to znane włoskie przysłowie, które mówi, że właśnie dzień 6 stycznia kończy okres świąteczny. Jest to dzien oczekiwany szczegolnie przez dzieci i jego bohaterka, oprocz trzech monarchow, jest czarownica o imieniu Befana, ktore to imie pochodzi prawdopodobnie od slowa "Epifania".  Befana przybywa noca, na miotle i przynosi dzieciom prezenty: dzieci grzeczne dostaja zabawki i slodycze a lobuziaki znajduja nad rankiem slodki, czarny wegiel a w niektorych regionach Wloch - popiol, cebule i czosnek. To jest czysta teoria bo w rzeczywistosci nawet najwieksze rozrabiaki otrzymuja, oprocz slodkiego wegla, slodycze i zabawki i nawet najgrzeczniejsze maluchy, ku przypomnieniu jakiegos wystepku i ostrzezeniu, znajduja wsrod innych slodyczy - kawalek czarnego wegla.

Zeby Befana wiedziala gdzie pozostawic prezenty, maluchy lub ich rodzice zawieszaja kolorowe skarpety ktore poczciwa aczkolwiek przerazajaca starowinka wypelnia prezentami w nocy z 5 na 6 stycznia. Gestem uprzejmosci w stosunku do Befany jest zostawienie jej malej przekaski w postaci szklanki mleka lub wina i talerzyka z kilkoma ciasteczkami. Befana posila sie bardzo chetnie i rano szklanka z winem lub mlekiem jest pusta a na talerzyku pozostaja tylko okruszki.

Chociaz swieto Trzech Kroli obchodzone jest w roznych miejscach na swiecie, legenda o Befanie pochodzi z Wloch. Wsrod wielu legend na temat jej pochodzenia, ta najbardziej popularna wiaze jej postac wlasnie z podroza Trzech Kroli do Betlejem. Zatrzymali sie oni aby zapytac starsza pania o droge informujac ja o narodzinach Jezusa i zaproponowali aby sie do nich przylaczyla. Ta jednak odmowila ale po ich wyjezdzie zmienila zdanie, zapelnila worek prezentami i sama ruszyla w droge. Nie udalo jej sie jednak odnalezc ani Dzieciatka ani Trzech Kroli i tak zaczela obdarowywac kazde napotkanie dziecko w nadziei ze w koncu natrafi na Jezusa. 

 

faszystowska befana

Ciekawostka byly obchody tzw. "faszystowskiej Befany". Inicjatywa ktora miala poczatek w 1928 roku, miala charakter dobroczynny i rozdawano wowczas prezenty dzieciom z mniej zamoznych i ubogich rodzin.

Tak propaganda okresu faszyzmu (1936 rok) przedstawiala swietowanie Befany na ulicach Rzymu; w tym przypadku prezenty otrzymywali dorosli - kierujacy ruchem policjanci.

W wielu wloskich miastach swieto Befany obchodzi sie na rozne sposoby. W Rzymie, przy Piazza Navona (zdjecie po lewej) na kolorowym swiatecznym jarmarku mozna kupic slodycze, wypelnione lakociami skarpety oraz te puste na prezenty, roznego rodzaju i wielkosci lalki i kukielki przedstawiajace Befane, zabawki i rozne upominki.

W Urbanii, regioni Le Marche, odbywa sie prawdziwe Narodowe Swieto Befany, ktore trwa od 2 do 6 stycznia. Dzieci pisza wowczas listy do staruszki i wysylaja je na prawdziwy adres: "La Befana, otwarta skrytka pocztowa, 61049 Urbania (PU)".  Befana –  zupelnie jak aniol, ktory otwiera wenecki karnawal, zjezdza na miotle z mieszacej 34 metry dzwonnicy na plac. W miasteczku organizowane sa rozne konkursy, gry i zabawy. Jest tez jarmark a na ulice wylegaja ludzie poprzebierani za Befane. 

W Wenecji (zdjecie po prawej) na najwiekszym z kanalow (il Canal Grande) organizowane sa regaty Befan (la Regata delle Befane).

Czarny slodki wegiel Befany

To wlasnie takie kawalki slodkiego wegla znajduja w skarpetach niegrzeczne wloskie dzieci. Mozna go kupic na swiatecznych straganach czy cukierniach albo zrealizowac samemu z wody, cukru, ubitego bialka oraz czarnego spozywczego barwnika. Dodajac inne rodzaje barwnikow otrzymamy wegiel rozowy, zolty, czerwony, zielony itp.